Ao longo da historia, os relatos servíron sempre como unha forma de explicar realidades humanas e sociais. Quince anos, de Ramiro Pinilla, é un exemplo claro de como a literatura pode axudarnos a comprender un momento histórico concreto, neste caso, a España da posguerra. A través dos seus personaxes, o autor amósanos as consecuencias emocionais e morais da Guerra Civil, tanto para os vencedores coma para os vencidos.
O libro retrata con grande sensibilidade o medo, a vergoña, a rabia e o sentimento de culpa que quedan despois do conflito. En especial, chamoume a atención o personaxe do mestre, don Manuel, que se nega a acatar as normas impostas polo novo poder franquista e, aínda así, séntese culpable de seguir con vida cando moitos dos seus amigos e veciños morreron. Esa contradición interna —entre a supervivencia e a culpa— está moi ben plasmada por Pinilla e reflicte o trauma colectivo dunha época.
A medida que avanza a historia, vemos como Manuel, liberado do cárcere por orde do alcalde do pobo, debe retomar o seu labor como mestre nun entorno hostil. O seu regreso está marcado pola humillación, a desconfianza e a sombra da derrota. Ao mesmo tempo, tenta recuperar a súa relación con Mercedes, a mestra e a súa eterna prometida, e coidar de Asier, un mozo coxo que se converte no seu alumno e nun símbolo de esperanza. Estes tres personaxes representan, dalgún xeito, as feridas abertas da guerra: a culpa do supervivente, o amor truncado pola violencia e a mocidade marcada pola dor allea. Paréceme moi interesante como Pinilla consegue entrelazar as súas historias sen caer no dramatismo fácil, amosando con delicadeza a humanidade que sobrevive mesmo no medio do horror.
Tamén me parece destacable a relación entre os distintos personaxes secundarios, como o alcalde Benito Muro, antigo amigo de infancia de Manuel, que agora representa o poder vencedor e, ao mesmo tempo, mantén un vencello persoal con el. Esa tensión entre a amizade e a ideoloxía é outro dos acertos da novela, pois reflicte as divisións que a guerra deixou mesmo dentro das propias comunidades.
A escrita de Ramiro Pinilla gustoume moito. Ten un estilo sobrio pero fondo, sen grandes artificios, e iso dálle máis forza ao contido. A súa prosa non busca impresionar, senón transmitir con autenticidade o que senten os personaxes. En moi poucas páxinas consegue crear unha atmosfera cargada de emoción e verdade, o que confirma o seu talento como narrador.
Entre os fragmentos que máis me gustaron hai frases que condensan a dor e a ironía da época, como a do alcalde franquista que di: «Na España de Franco a xente morre doutra cousa, non de fame», ou a do propio Manuel cando afirma que «a guerra só mata aos que non debe». Estas liñas resumen á perfección a dureza e o sinsentido dese momento histórico.
En definitiva, Quince anos é un libro breve pero intenso, que invita a reflexionar sobre a condición humana en tempos de guerra. Pinilla consegue que comprendamos non só o contexto político, senón sobre todo as emocións e os conflitos internos de quen tiveron que seguir vivindo despois. Pola súa profundidade, a súa sensibilidade e a súa escrita honesta, é un libro que me gustou moito e que reafirma a Ramiro Pinilla como un gran escritor.
