Europa atópase nunha encrucillada histórica. Mentres moitos insisten en que non estamos en guerra porque non hai tropas europeas loitando directamente contra Rusia, a realidade é outra: Europa xa está en guerra. Estáo desde o momento en que financia, arma e respalda política e estratexicamente a Ucraína na súa loita contra Moscova. Estáo porque impuxo sancións económicas sen precedentes, porque rompeu as súas relacións comerciais con Rusia e porque adoptou unha postura de confrontación que a converte, aos ollos de Putin, nun actor belixerante.
O problema é que, aínda que estamos en guerra, non estamos actuando como se o estivésemos. A tibieza dos gobernos europeos, as divisións internas dentro da UE e a falta dunha estratexia clara leváronnos a un escenario perigoso: participamos no conflito, pero sen asumir completamente as súas implicacións. Mentres Rusia mobilizou a súa economía e a súa sociedade para a guerra, Europa segue con debates burocráticos e atrasos na entrega de axuda militar. Canto tempo máis pode sosterse esta incoherencia?
Europa, sempre desexada, sempre indecisa
A situación actual non é nova. Europa foi, ao longo da historia, un continente cobizado, un espazo de riqueza cultural, económica e estratéxica que sempre estivo na mira dos grandes poderes. A súa falta de firmeza á hora de defenderse non é unha novidade. Pasou no século XX, pasou antes e pasa agora.
O mito grego do rapto de Europa ilustra ben esta vulnerabilidade. Europa, na lenda, era unha princesa fenicia cuxa beleza cautivou a Zeus. Para facerse con ela, o deus supremo transformouse nun manso touro branco e, coa súa aparente docilidade, conseguiu que Europa confiase nel. Só cando xa estaba sobre o seu lombo comprendeu a verdade: era un engano, e Zeus levábaa á forza a Creta, lonxe do seu fogar e de calquera posibilidade de resistencia.
Europa, no seu significado mitolóxico e na súa realidade histórica, sempre foi un obxectivo. Non é só unha cuestión de territorios, senón de valores, de influencia, de poder. E como a princesa fenicia, a nosa Europa contemporánea parece incapaz de comprender que está sendo arrastrada sen que a súa vontade importe demasiado. Non ten o control, non toma decisións firmes e segue sendo o botín de quen ten máis visión estratéxica e máis determinación.
Hoxe, o touro xa a tomou e arrástraa cara a un destino incerto. E, como daquela, Europa dubida, teme, non reacciona.
As leccións da historia: a antesala dun conflito maior
Se observamos o pasado, atopamos demasiadas similitudes coas situacións previas ás dúas guerras mundiais. Antes de 1914, Europa estaba dividida en bloques, cunha carreira armamentista en marcha e conflitos rexionais que prefiguraban un choque maior. Hoxe, a OTAN e a UE están aliñadas contra Rusia, mentres Moscova reforza os seus lazos con China, Irán e Corea do Norte. Como na Primeira Guerra Mundial, achegámonos a un punto de ruptura onde un só incidente podería desatar un conflito aínda maior.
O caso da Segunda Guerra Mundial é aínda máis revelador. Nos anos 30, as democracias occidentais enganábanse crendo que podían evitar a guerra cedendo ante Hitler. Cada concesión —Renania, Austria, Checoslovaquia— só fortaleceu a súa posición ata que foi demasiado tarde para detelo sen un custo catastrófico. Acaso non estamos vendo algo semellante con Rusia? En 2014, Occidente permitiu a anexión de Crimea sen maiores consecuencias. Agora, tras dous anos de guerra en Ucraína, seguimos sen unha estratexia clara para frear a expansión rusa.
Trump, China e a nova orde global
Co regreso de Donald Trump á Casa Branca, o panorama xeopolítico xa cambiou radicalmente. Trump non ocultou o seu escepticismo sobre o apoio incondicional a Ucraína e insinuou que Europa debe asumir unha maior responsabilidade na súa defensa. Ao mesmo tempo, hai sinais de que podería tentar atraer Rusia ao seu lado na súa verdadeira gran batalla: a confrontación con China. Se Trump logra romper o eixo Moscova-Pequín, o taboleiro global cambiaría por completo. Pero se fracasa, o conflito entre bloques endurecerase aínda máis.
En calquera caso, Europa non pode seguir esperando pasivamente a ver que decide Estados Unidos. Debe asumir que o mundo entrou nunha fase de confrontación global e que xa non é suficiente con sancións ou axudas parciais. Se queremos defender os nosos valores e a nosa seguridade, debemos actuar en consecuencia.
Europa debe espertar
É hora de deixar de finxir que non estamos en guerra. Estamos, e seguir actuando como se non o estivésemos só nos debilita. Europa debe abandonar a súa indecisión, reforzar a súa capacidade militar e preparar a súa sociedade para un escenario que, nos guste ou non, xa está en marcha. A historia ensinounos que a inacción só conduce ao desastre. E hoxe, como no pasado, o prezo de non facer nada podería ser demasiado alto.
Se Europa non quere ser, unha vez máis, a princesa raptada da historia, debe espertar antes de que novos touros a leve demasiado lonxe.
