Tras anos de espera e expectativa, finalmente anunciouse hai uns días a culminación das obras de recuperación do Mosteiro de Bon Xesús de Trandeiras, unha xoia histórica que se erixe majestuosamente na rexión da Limia, en Ourense. O meu último recordo deste lugar remóntase ao ano 2015 (vídeo seguinte), e desde entón, anhelaba a oportunidade de volver e contemplar as transformacións que se xestaron neste icónico monumento.
Cun investimento considerable de 666.240,41 euros, as obras abordaron a consolidación de infraestruturas hidráulicas e a reconstrución integral do mosteiro, dirixida por expertos arquitectos e arqueólogos. Este proxecto foi establecido pola Confederación Hidrográfica do Miño-Sil, Ou.A. baixo o nome de "Proxecto de construción de actuacións de consolidación das infraestruturas hidráulicas asociadas ao mosteiro do Bon Xesús de Trandeiras (Xinzo de Limia, Ourense) PDM Miño-Sil".
Catro operarios, un arqueólogo e un arquitecto estiveron a traballar ata finais do pasado mes de marzo na recuperación e consolidación das ruínas do Mosteiro de Trandeiras. Trátase dunha actuación, impulsada pola Confederación Hidrográfica do Miño Sil (xustificado pola magnífica estrutura hidráulica que existe) e o Concello de Xinzo, encamiñada a facer deste conxunto un punto visitable. Joaquín López, director de obra, explicou que na zona había moita terra e vexetación encima, o que fixo necesario escavar en aras de descubrir máis vestixios. “O interesante é que están a aparecer, e así esperabamos que fose, os pavimentos orixinais. Tamén algunha dependencia do mosteiro que estaba totalmente enterrada e que non coñeciamos”, precisou López aos medios de comunicación, quen confirmou a aparición dunha curtidoría de peles “bastante interesante e que estaba totalmente enterrada”. Outra das singularidades do conxunto é o bo estado de conservación que presenta a súa rede hidráulica -preto de 500 metros de canalizacións-: “É dos poucos casos que existen”, di o director da obra. “Isto ten un interese moi grande para coñecer como eran esas infraestruturas en construcións de gran tamaño da época. Non existe nin moita información nin literatura respecto diso”, engade. Neste sentido, a parte que xa se podía entrever previamente está en moi bo estado, pero, cos traballos -que foron monitorizados pola Dirección Xeral de Patrimonio-, púidose ver que tamén o estaba a que discorre polo interior do mosteiro e a través da propia pavimentación. Todo isto permitirá ao visitante coñecer que puntos do mosteiro dispoñían de auga, así como os seus usos. A contorna do conxunto monacal posuía un conxunto de captacións e a auga distribuíase ao interior do inmoble polas mencionadas canalizacións. Os achados e informacións daranse a coñecer a través de paneis informativos que se instalarán para completar esta intervención.
Ao chegar, quedei, outra vez, marabillado pola maxestosidade da edificación, que data da súa fundación no ano 1520. Dicir que as orixes do mosteiro están envolvidos na lenda da aparición da Virxe María a Xan Folgoso, un veciño de San Tomé de Trandeiras. A historia entrelázase co labor do prior Alonso de Piña, quen, xunto co III Conde de Monterrei, contribuíu significativamente á construción da igrexa e o convento, en resposta ás aparicións marianas.
Despues de acceder a través dunha zona que hai tras a igrexa, nun lugar onde o muro que rodea todo o recinto esta vencido, cheguei ata o mosteiro. Alí ademais dos descubrimentos arqueolóxicos mencionados previamente, as obras de restauración revelan novos achados que lanzan luz sobre a historia e a arquitectura do mosteiro. identificaron estruturas e elementos non visibles anteriormente, entre os que destacan especialmente o lavatorium e a ampla tenería, que ofrecen unha visión máis completa da vida monástica en séculos pasados. A restauración móstrase especialmente meticulosa co sistema de abastecemento de auga, mencionado antes, e que está formado por varias fontes, captacións, conducións e depósitos, que permitiu comprender a importancia vital deste sistema na vida cotiá da comunidade monástica.
Nun sentido máis amplo, a importancia da auga transcende as paredes do mosteiro, lembrándonos a vitalidade e a centralidade deste recurso na vida humana e no equilibrio ecolóxico do planeta. Desde tempos inmemoriais, a auga foi venerada como un agasallo divino, un símbolo de vida e unha fonte de inspiración para a creatividade humana. Nun mundo onde a escaseza de auga e o cambio climático representan desafíos cada vez máis urxentes, a restauración do Mosteiro de Bon Xesús de Trandeiras e a preservación do seu sistema hidráulico lémbrannos a importancia de valorar e protexer este recurso invaluable para as xeracións presentes e futuras.
O conxunto monacal de Bon Xesús de Trandeiras foi construído no século XVI e ocupa unha superficie de 2.000 metros cadrados, que afortunadamente foi recuperada pola Administración Pública. É un lugar impresionante que conserva a igrexa e o claustro en bo estado, os cales presentan características do primeiro Renacemento, xunto con elementos góticos postmedievales, como cubertas de crucería e abundante decoración de grutescos e cardinas nas portadas e arquerías. Estes trazos arquitectónicos achegan o edificio a formas utilizadas na arte "isabelino" de Castela e o "manuelino" de Portugal. O claustro, de planta cuadrangular, exhibe arcos conopiales apoiados en columnas de fuste moldurado e capiteis sinxelos pero elegantes, cunha sobria decoración vexetal ou animal, similar á utilizada nas misericordias de coros da mesma época.
Este lugar foi testemuña de momentos históricos, como cando durante a Revolución Francesa serviu de refuxio para moitos curas e bispos franceses. En 1809, durante a Guerra da Independencia, as tropas francesas destruíron a igrexa e as súas imaxes, seguido da morte de sacerdotes, frades e civís. En 1813, outro incendio arrasou os dormitorios, cociña, claustro e aveños dos franciscanos. Coa exclaustración, o convento foi abandonado definitivamente, iniciando así a súa decadencia. Posteriormente, foi vendido a particulares que utilizaron as súas pedras e aveños para outras construcións no próximo pobo de Trandeiras.
O pasado mes de decembro conmemoráronse cincocentos anos desde a fundación do mosteiro, e é motivo de celebración que se decidiu recuperar este lugar para que todos podamos coñecer a nosa historia e orixe, e así preservar parte do noso patrimonio. Esta historia e patrimonio defínennos como sociedade.
Recoméndolles que visiten Trandeiras e o Mosteiro de Bon Xesús de Trandeiras.
INFORMACION
